ście (ib. 2, 8. 9. 13) i in.; 6) za to, co w domu jest, jako to: rodzina cała, z żonami, dziećmi, służącymi (Gen. 7, i. 12, 17. 35, 2. 86, 6. i t. d.) i z calem potomstwem przyszłem, np. dom Dawida (1 Reg. 20, 16. III Reg. 12, 16. 20. 26. 13, 2. Isai. 7, 2. 13. cf. Luc. 1, 2 7). O innych znaczeniach tego wyrazu ob. Gesenii Thesaur. philol. I 191. Materjałami, używanemi do budowy domów, były: cegła, kamienie i drzewo. Kamienne domy wyżej ceniono od stawianych z cegły (Isai. 9, io. Geu. u, 3). Z drzew. najwięcej używane było morwowe (sycomorus), dosyć obficie po polach rosnące (Isai. 9, 10. cf. III Reg. io, 7). Cegły już używano przy budowaniu wieży Babel (Gen. u, 8); cegła była już to suszona na słońcu, już wypalana w ogaiu. Pierwsza nazywa się na pomnikach asyryjskich libittu, Ubnat (w hebr. lebenah), drugie agurru. Żydzi byli zmuszani do wyrabiania cegieł w Egipcie z gliny, pomieszanej ze słomą (Ex. 1, 14. 5, 7. 8. 10. 18. 19). W Palestynie zastali domy kamienne (Lev. 14, 40. 42). Jako o rzeczy szczególnej opowiada III Reg. 7, 9.. że Salomon zbudował swój pałac z ciosanych kamieni (gazitk), na takichże fundamentach. Do spajania cegły lub kamienia używano wapna (gir, v. szir, Vulg. cinis i calx\ Isai. 2 7, 9. 33, 12. Deut. 2 7, 6), cementu, mieszaniny z wapna niegaszonego, smoły i in., co u Greków nazywało się maltha (hebr. melet-, Isai. 43, 9); używano też asfaltu (hebr. ko/er, Gen. 6, 14. Amar, ib. 11, 3. assyryj. kupur), co poświadczają ruiny dawnego Babilonu. Murowane domy były opatrzono tynkiem (Lev. 14, 41... Ezech. 13, 10. Dan. 5, 5). Zdaje się, że i malowano je różnemi kolorami (Isai. 22, 14). Wspomina II Reg. 7, 2 o domie cedrowym Dawida; zdaje się przecież, że to rozumie się tylko o kolumnach z cedru i wyłożeniu ścian wewnątrz deskami cedrowemi, jak to było w pałacu Salomonowym (III Reg. 7, 7..), zwanym beth-jaar-halebanon (dom lasu libanowego), zapewne od wielkiej liczby kolumn cedrowych, które zdobiły główną salę domu i nadawały jej postać lasu. Rozkład domów, zwłaszcza możniejszych, był następujący: obszerny dziedziniec (hebr. hacer; impluvium, aokij; Mat. 2 6, 6 9) otaczały ze czterech stron zabudownnia (cf. II Esdr. 8, 16. Est. 1, 5. 8. 5, 1). Dziedziniec ten stanowił główną salę domu i służył do liczniejszych zebrań: bywał zarosły zielenią, ozdobiony drzewami, z wierzchu nakrywał się płótnem przeciw promieniom słonecznym, bywała też w nim cysterna lub źródło, tu także urządzano kąpiel domową (II Reg. 11, 2. 17, 18). Do koła, lub z jednej strony szły rzędem kolumny, podtrzymujące sufit pokoi, otwartych na wewnętrzny dziedziniec domu; w tylnej części domu mieszkanie kobiet (ob.). O przepych zewnątrz domu mało dbano, lecz wewnętrz ściany i sufit wykładano bywały deskami cedrowemi (III Reg. 7, 7. Jer. 22, 14), kością słoniową (III Reg. 22, 89. Amos 3, 15. Psal. 44, 9), nawet złotem (cf. I Cor. 3, 12). Wstępem do dziedzińca ,byl przedsionek oddzielny (ałrium, 3tpóauXtov, irpó&opoy, i’i>-r,; Jer. 32, 2. Mar. 14, 68. Joan. 18, 16), służący za przedpokój; z niego było wejście na dziedziniec (impluuium) i schody proste (mesillah; II Par. 9, 11), lub kręcone (lul-, III Reg. 6, 8), na piętro. Inne schody z podwórza prowadziły na dach (hebr. gog, gr. ote??), v. Smp-a, tectum). Dachy na mieszkaniach prywatnych były płaskiemi, nieznaczne tylko miały podwyższenie na środku, lub brzegu, aby woda deszczowa lepiej spływała; ryny odprowadzały wodę do cystern. Na dachu była polepa nieprze-
