Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 429.jpeg

nałoży nieprawną kontrybucja albo naruszy prawa i przywileje osób, lub korporacji; przyznawanie sobie praw i funkcji nienależnych, dochodów lub beneficjów cudzych, kumulacja beneficjów nięgodzących sig (incompatibilia), udzielanie beneficjów osobom niegodnym; wdzieranie sig w cudze prawa, karanie cenzurami i innemi karami, nie posiadając do tego władzy;
4.  nadużycie posiadanych przywilejów, niezachowywanie uroczystości kościelnych, przez biskupa nakazanych, lub innych rozporządzeń biskupa i cenzur przez niego wyrzeczonych, uchybienia przy odprawianiu Mszy Św., odmawianie przełożonym posłuszeństwa, nieprawne połączenie małżeństwem parafjan, wdawanie sig w atrybucje przełożonych, pogwałcenie sekretu spowiedzi, nadużycie konfesjonału, czyli funkcji spowiednika, dla uwiedzenia lub pobłażania zepsuciu i t. d. Do drugiej kategorji należą: apostazja, czyli wyparcie sig stanu duchownego przez tego, kto jest w świgceniacb większych, apostasia irregularitatis; opuszczenie samowolne klasztoru przez zakonnika, zrzucenie z siebie habitu zakonnego, apostasia obedientiae; wykonywanie czynności nie godzących się ze stanem duchownym lub zakonnym i wyraźnie przez kanony zabronionych, np. zaniedbanie tonsury i inne tego rodzaju przekroczenia; oddawanie się namiętne polowaniu, grom, uczęszczanie na tańce i bale, pijaństwo, kłótnie, nalożnictwo i t. d. Dyscyplinarne wykroczenia wyróżniane są w prawie kanonicznćm od innych przestępstw dla tego, źe Kościół chce, aby jak nąjspieszniej i najskuteczniej karane były, celem usunięcia zgorszenia, a ztąd i procedura kanoniczna, względem wykroczeń dyscyplinarnych, nieco odmiennym podlega przepisom, niż w sądzeniu innych występków. (Moy) X. S.
 Dyspensa. I. Jej znaczenie. 2. Władza. 3. Podział. 4. Przypadki.
5.  Forma. 6. In Radice. 7. Przyczyny. 8. Prośby. 9. Taksa. I. Dyspensa jest zwolnieniom od prawa obowiązującego, udzielonćm przez właściwą władzę w pewnym wypadku pojedyńczym. Mogą się bowiem w stosowaniu każdego prawa wydarzyć takie szczególne wypadki, że wymagają zrobienia wyjątku, z przyczyny dobra publicznego lub prywatnego, i wtedy przełożony, rozważywszy owe przyczyny i uznawszy większy pożytek ze zwolnienia od prawa wyniknąć mający, aniżeli z jego zachowania, udziela dyspensę, której nie należy brać za jedno z przywilejem (ob.). Dyspensa może mieć miejsce tylko w prawach dyscyplinarnych (ob.). W prawie natury, albo w prawie Bożćm objawionćm, może tylko zachodzić potrzeba wytłumaczenia prawa, czyli orzeczenia, czy wypadek dany jest prawem Bożem objęty? ale to nie będzie dyspensa właściwie nazwana, chociaż orzeczenie takie ma skutki dyspensy.—2. Władzę udzielania dyspens posiada Papież, jako przełożony nad całym Kościołem, i może dyspensować w każdern prawie kościelućm; może zatem dyspensować w prawach, które sam postanowił, lub ci, co w jego imieniu i z jego upoważnienia działali, oraz w prawach, tak przez poprzedników swoich, jako i przez sobory powszechne postanowionych. Że dyspensować może w prawach podwładnych swoich, a zatem tych, które synody prowincjonalne i djecezjalne, oraz biskupi wydali, rozumie się samo przez się, gdyż w Papieżu jest pełność władzy prawodawczej. Podwładni nie mogą dyspensować w prawach postanowionych przez swoich zwierzchników; wyraźnie to zastrzegają kanony (Clemen. Ne Romani 2 de Elect. 1, 3; C. Inferior 4 d. 21; C. Quum inferior 16, de Majorit. et obei. X 1, 3 3), a chociażby tego nie czyniły, sam rozum tak wskazuje, bo skoro dyspensa jest aktem