możemy naznaczać pewniejsze daty pojedyńczym faktom, a i to winniśmy nie podaniu Manetona, lecz mumjom apisowym z Serapeum, opisanym przez Mariette'a (Renseignements sur les 64 Apis trouoes au Serapeum, Paris 1855). Do wieków poprzednich tylko synchronizm z historją biblijną może służyć za wskazówkę dla dat historji egipskiej. A że własne imiona królów egipskich w Biblji (cf. Faraon) spotykają się dopiero od w. X (Sezak za Koboama), więc dopiero od tego czasu Biblja może być pomocną dla chronologji egipskiej. Do obliczenia niektórych dat służą astronomiczne obrazy, na pomnikach egip. się znajdujące. Np. ob. tej Enc. III 322. Robiou (Recherches sur la XIV dynastie § 8) oblicza, źe panowanie dynastji XVIII, która wypędziła Hyksosów, zaczęło się w XVII w., lecz sam wyznaje, że łatwo może tu być błąd o cały wiek. Podobnie można sądzić o obliczaniu Biot'a (Memoires de Vacad. des sciences t. 24), który, na mocy astronomicznych obliczań, twierdzi, że XX dynastja zaczęła się ok. r. 1300 przed Chr., zatćm już znacznie później po wyjściu Izraelitów z Egiptu.—Mylnie dotąd mniemano, jakoby E. zaludniał się z biegiem Nilu od południa ku północy. Nowsze odkrycia wykazały przeciwnie, że środkowym punktem cywilizacji egipskiej było Memfis, stolica niższego i środkowego Eg., i to znacznie dawniej przed założeniem Teb w E. górnym; więc i parcie ludności było nie z południa ku północy, lecz przeciwnie. Fakt ten wykazały odkrycia wyprawy naukowej pruskiej (1842 r.). Z pierwszego okresu historji eg., od I do XII dynastji, notujemy tylko, że według Gen. 10, is synami Misraima byli: Ludim, Phethrusim (Pa-thrusim), Nephthuim (Naphthuim), Anamim i in. Są to wszystko imiona liczby mnogiej i znaczą nie pojedyńcze osoby, lecz pokolenia, które żyły dawno przed Abrahamem. Imiona zaś są egipskie: bu y. rut, znaczy ludzi; pathrusim, w egipt. p-to-res, nazywali się mieszkańcy południowego Egiptu; Memfis nazywało się „dziedziną Phtah'a" (Na-Phtah), ztąd Nephthuim; Anamim wreszcie można uważać za pokolenie Anu, rozproszone po całym Egipcie, po którćm została się nazwa An, oznaczająca już Heliopolis, już Denderah, już Hermonthis (An-res, An południa). Założycielem monarchji egipskiej, według greckich pisarzy i pomników egipskich, był Men es, on też jest pierwszym królem I dynastji; pochodził z Abydos i założył Memfis. Go do administracyjnego urządzenia państwa, Djodor sycylijski przypisuje dopiero Sezostrysowi iRamses II z dynastji XIX) podział Egiptu na ss prowincji. Lecz już na pomnikach III dynastji znajdujemy jednego rządcę kilku prowincji (De Rouge, Recherches sur les monum., Paris 18S6 s. S9); więc był już wtedy E. podzielonym na prowincje (Cf. Gen. 41, 34). Również dawnemi są ministerjalne dykasterje. Za V dynastji kapłan Khufu (Cheops) był „głową wszystkich robót królewskich," t. j. ministrem robót publicznych (De Rouge op. c. s. 87, 104; cf. s. 92); inny urzędnik był ministrem górnictwa (ib. s. 69), stanowisko dosyć ważne, bo kruszce i granit, w E. wyrabiane w owej epoce, znajdowano na półwyspie Synaickim i w Nubji, więc przez górnictwo były stosunki z sąsiedniemi ludami. Ministerstwem finansów zawiadywał głowa domu opatrzenia, gł. domu ofiar zbożowych, t. j. magazynów, do których spływały daniny w naturze. Były też dwoiste domy skarbu, domy złota (ib. s. 69, 87, 101), do których szły daniny z zagranicy w metalu i dochody z kopalń. Mówimy daniny w metalu, nie w pieniądzach, bo pieniądze bić zaczęto dopiero po zawojowaniu Egiptu przez Persów (w. VII przed Chr.). Minister wojny nosił tytuł:
