Apokryfy Judaistyczno-Chrześcijańskie/Apokryfy prorocze/II.II.2
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Apokryfy Judaistyczno-Chrześcijańskie |
| Podtytuł | Księga wstępna do Literatury apokryficznej w Polsce |
| Wydawca | Polskie Towarzystwo Nakładowe |
| Data wyd. | 1905 |
| Druk | Drukarnia Narodowa w Krakowie |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Żydzi na tej podstawie mogą nazywać księgę historyczną, w przekładzie zwaną Księgi pierwsze Ezdraszowe, napisaną po hebrajsku i po aramejsku (IV, 8—VI, 18) Księgą Ezdrasza, że do niej weszła część pewna (VII, 27—IX, 15), której autorstwo może być przypisywane samemu Ezdraszowi, lub co najmniej, że ta część jest oparta na bezpośrednio od Ezdrasza pochodzących źródłach, np. jego zapiskach.
Nazwę Księgi drugiej Ezdraszowej otrzymała następnie Księga historyczna, w zbiorze pomników starożytnego piśmiennictwa hebrajskiego nosząca tytuł Księgi Nehemjasza. Nosi ona ten tytuł na tej samej zasadzie, na jakiej poprzednią nazwano Księgą Ezdrasza.
Nazwę: Księgi trzecie Ezdraszowe nosi zbiór fantastycznych opowiadań, przyczepionych do nazwy Darjusza, króla perskiego. Były one zebrane, niby jako uzupełnienie Księgi (I) Ezdrasza, przez Żyda, helenistę, prawdopodobnie w ostatniem stuleciu ery starożytnej, kiedy Żydzi, rozpocząwszy krzewienie kultu swego Boga narodowego, na podstawie tego kultu usiłowali wejść do dziejów powszechnych i zająć w nich naczelne wśród wszystkich ludów i narodów stanowisko.
Księgi czwarte Ezdraszowe zawierają Apokalipsę.
Oto jakie wypadki dziejowe wywołały Apokalipsę Ezdrasza.
Poznający dzieje Rzymu i pod panowaniem Rzymu pozostających narodów nie mogą nie zwrócić uwagi swej na to zjawisko, że panowanie każdej dynastyi, czy też domu, trwało dość krótko, że jeśli taki dom wydał człowieka lub dwóch uzdolnionych do rządu, po nich następowali szaleńce i zbrodniarze, których czyny przerywały panowanie lub nawet istnienie domu całego; nakoniec, że zbrodniczość i szaleństwo ciągle się w panujących wzmagało, co naturalnie skracało panowanie domu i życie jednostek dom składających. Ograniczając się już tylko dwoma pierwszymi wiekami, widzimy dom Augustów przy władzy 97 lat, dom Flawiuszów już tylko 27. Jeśli Antoninowie panują 95 lat, to panowanie długie zawdzięczają usynowianiu sobie następców. Nerwa nie spłodził lecz usynowił swego następcę Trajana, Trajan swego Adrjana, Adrjan swego Antonina, Antonin swego Marka Aureljusza. Po śmierci Marka Aureljusza, człowieka, który nietylko wśród panujących stanowi chlubę rodu ludzkiego, władza przeszła do jego syna, Komnaodusa. I oto czyny Nerona, ostatniego z Augustów, czyny Domicyana, ostatniego z Flawiuszów bledną w porównaniu z jego czynami.
Obecnie stan wiedzy socyologicznej i psychologicznej te straszne zjawiska jak Neron, Domicyan i Kommodus na szczycie władzy nad światem, wyjaśnia. Dla współczesnych tym zjawiskom, a zwłaszcza nie patrzących na wypadki oczami rzymianina, dla Żydów i chrześcijan, panowanie takiego Nerona lub Domicyana oznaczać się zdawały zbliżanie się tylokrotnie zapowiadanego, wciąż oczekiwanego, zawsze odkładanego przewrotu kosmiczno-społecznego, wcielonego w pojęcie i obraz sądu Jehowy, zesłania przez niego Mesyasza, lub powrotu syna jego własnego.
Uczucia u Żydów, a z czasem i chrześcijan, ich sąd nad ludźmi j wypadkami, ich trwoga i nadzieja, oburzenie i pogarda znajdowały wyraz nietylko w pieśniach Sybilli ulotnych. Stan rzeczy wzbudzał pytania domagające się odpowiedzi, stawiał zagadnienia oczekujące rozwiązania. Zapowiedzenie przewrotu wraz z rzuconem złorzeczeniem Rzymowi, przekleństwem głównych działaczy nieraz już nie wystarczało potrzebom chwili, nie odpowiadało ogólnemu nastrojowi umysłów. Pojawiały się więc Apokalipsy.
Różne w objawach zewnętrznych a i w istocie swej jednakie, gdyż z jednego źródła wypływające, wypadki dziejowe w dwóch poprzedzających erę naszą stuleciach i w dwóch ją rozpoczynających rozwijające się, wywoływały »widzenia«, które razem zebrane wytworzyły »Ksiegę Enocha«. Zgładzenie ze świata Nerona w r. 68 po Chrystusie wywołało »Apokalipsę Jana«. Zgładzenie ze świata Domicyana w r. 97 wywołało »Apokalipsę Ezdrasza«, znaną pod nazwą »Księgi czwartej Ezdraszowej«.
Twierdzą to Corodi, Gfrörer, Volkmar, Ewald, Colani, Renan, Vernes, Langen, Holtzmann, Kein, Tischendorf, w sprzeczności ze zdaniem A. Hilgenfelda, który wcześniejszy jej przypisuje początek (r. 33 przed erą naszą). Napisał ją Żyd po grecku i prawdopodobnie w Rzymie. Treść jej, odpowiadająca potrzebom chwili, duchowi czasu, była przyczyną, że przetłumaczono ją na język łaciński, syryjski, etjopski, arabski i armeński. Przetłómaczenie na tyle języków spowodowało mniejszą dbałość o oryginał. Jakoż ten z biegiem czasu zaginął.
Odkrycie w bieżącym stuleciu wszystkich czterech przekładów na języki wschodnie pozwala uczonym badaczom na podstawie tych przekładów i przez porównywanie ich z przekładem łacińskim, od najdawniejszych czasów znanym, przytaczanym i przechowywanym w licznych rękopisach i w druku aż do naszych czasów, na odtwarzanie pierwotnej postaci Księgi Ezdrasza. Dokonał tego z zupełnem powodzeniem Adolf Hilgenfeld, i odtworzenie tekstu greckiego, przekład łaciński, oraz przekłady na łacinę przekładów: syryjskiego, etjopskiego, arabskiego i armeńskiego, pomieścił między innymi apokryfami w dziele p. t. Messias Judaeorum, libris eorum paulo ante et paulo post Christum nalum conscriptis illustratus, Lipsiae, 1869. Otóż w tej postaci odtworzonej składa się Księga Ezdrasza z rozdziałów dwunastu.
Najbardziej od pierwszej postaci Księgi Ezdrasza oddala się przekład jej na łacinę. A to nie ze względu samego przekładu, który wskutek charakteru obu języków, z którego i na który był dokonany, może być nawet bliższy oryginału, niż przekłady, dokonane na języki wschodnie (syryjski, armeński, arabski i etjopski), lecz dla czego innego. Obecny przekład łaciński składa się z rozdziałów szesnastu. Otóż porównanie z przekładami innymi wykazało, że do łacińskiego przekładu weszły dodatkowe dwa rozdziały (I—II) na początku księgi i dwa rozdziały (XV—XVI) na końcu księgi. Więc pierwotna Księga Ezdrasza składa się z rozdziałów III—XIV obecnego jej przekładu na łacinę. Dodatkowe cztery rozdziały utworzono w III wieku naszej ery; I—II na jego początku, około r. 201; XV—XVI w drugiej jego połowie, około 263 roku.
Następnie, porównanie z sobą przekładów: łacińskiego, syryjskiego, arabskiego i armeńskiego, wykazało, że liczba wersetów w pojedynczych rozdziałach w każdym z tych przekładów, z wyjątkiem jednego rozdziału, jest jednaka. Ten wyjątkowy rozdział jest VII. Otóż w tym to rozdziale, po 1—35 następują w przekładach syryjskim, etjopskim, arabskim i armeńskim 83 wersety, których niema w przyjętym i drukowanym przekładzie łacińskim. Po wtrąconych tych wersetach (1—83) idą w dalszym ciągu wersety 36—67, aż do końca rozdziału. Tak więc na łacinę bądź to środkowe wersety oryginału greckiego nie były przetłumaczone, bądź też z czasem z tego rozdziału je wyrzucono. Istnienie tych wersetów w przekładach na języki wschodnie, które to przekłady, jak tego dowodzą krytycy, prawdopodobnie dokonywane były z oryginału, świadczy, że one w oryginale się znajdowały, i tylko wyjątkowo brak ich w przekładzie łacińskim obecnym. W przekładzie etjopskim liczba wersetów w każdym rozdziale jest o kilka większa, niż w czterech innych przekładach.
W wieku XVI po Chrystusie, kiedy na zachodzie Europy Powstało dążenie zreformowania niektórych wierzeń i podań dotychczasowego chrystjanizmu, główni na tem polu działacze zwrócili przedewszystkiem uwagę na podstawę i źródło tych wierzeń i podań, to jest na Księgi chrześcijańskie. Wówczas to z pośród wielu i Księgi Ezdrasza, trzecie i czwarte, z szeregu Ksiąg świętych były wyjęte. Zatrzymali je jednakże w swych Księgach świętych ci chrześcijanie, którzy zostali przy dawniejszych wierzeniach i podaniach. A napis, jaki nad Księgami Ezdrasza trzecią i czwartą kłaść poczęli we wszystkich zbiorowych wydaniach swych Ksiąg świętych, świadczy, jakie znaczenie Księgom Ezdraszowym nadawano z początku ich istnienia... »Dwoje Księgi, które pod imieniem trzecich i czwartych Ksiąg Ezdraszowych udawają (w łacińskim oryginale: circumferuntur, więc: krążą, obiegają), tu na końcu, na stronie... położone są, aby do końca nie zginęły: ponieważ je niektórzy święci ojcowie czasem wspominają i w niektórych bibljach łacińskich, tak ręką pisanych, jako i drukowanych, się znajdują«. (Biblja... we Wrocławiu, R. P. 1740; z niej biorę cytaty następne).
W Paryżu, w Bibljotece Narodowej, pomiędzy rękopisami greckimi znajduje się jeden, zwany Codex Colbertinus, nr. 729 oznaczony, na którym położony napis głosi, że zawiera: Słowo i Objawienie świętego Proroka Ezdrasza, ulubieńca Bożego.
Przez czas długi miano ten rękopis za tekst grecki Księgi czwartej Ezdraszowej. To mniemanie dzielił z z innymi nawet zasłużony badacz i wydawca Apokryfów, J. K. Thilo. Nakoniec z rękopisu tego rzeczoną Apokalipsę wydał K. Tischendorf, w zbiorze pod tytułem; Apocalypses Apoctyphae Mosis, Esdrae, Pauli, Johannis, item Mariae Dormitio, Lipsiae', 1866 i w ten sposób rozstrzygnął pytanie o stosunku tego utworu do czwartej Księgi Ezdrasza. Zaznaczywszy w Przedmowie (Prolegomena, XII sq.) odrębność jej od znanej już nam Apokalipsy Ezdrasza, wydawca twierdzi, że ani pod względem starożytności, ani wartości nie należy z nią porównywać. Jednakże dodaje, że autor Ezdrasza Paryskiego (tak bowiem ten utwór nazywa) w wielu razach naśladował autora Księgi czwartej Ezdraszowej. I tak, według niego, »w obu w jednaki i również gwałtowny sposób zwraca się prorok do Stwórcy i Sędziego i z takichże powodów wyrzuca mu jego niepowściągliwość. W obu powątpiewa w jego niesprawiedliwość i temiż grzechami, popełnionemi przez Adama, tłumaczy jej podstawy. W obu jednakowo uskarża się Ezdrasz, że Adam nie był dostatecznie od grzechów zabezpieczony. W obu ludzie, podlegli sądowi, za nieszczęśliwszych od zwierząt, wolnych od tego sądu, są poczytywani, a niezrodzeni — od zrodzonych... W obu prorok dla grzeszników, powołując się na obietnice, poczynione Abrahamowi, uprasza o miłosierdzie. W obu wiedzieć pożąda, jakie znaki poprzedzą sąd powszechny«.
Oprócz tej drugiej Apokalipsy, przypisywanej Ezdraszowi, R. Lücke, powołując się na Lambecjusza, podaje wiadomość jeszcze o dwóch innych utworach charakteru apokaliptycznego, jak o tem świadczą napisy, jemu również przypisywanych, a znajdujących się w Bibljotece Wiedeńskiej. Jeden z tych rękopisów nosi tytuł: Ezdrasza proroka o ciężkich dniach w dwunastu miesiącach; drugi: Dni szczęśliwe, które wskazał Bóg Ezdraszowi Świętemu[1]. Oba te utwory odnalazł K. Tischendorf także w Bibljotece Paryskiej i taki sąd o nich wygłasza: »Są one pozbawione wszelkiej wartości i tylko świadczą, że imię Ezdrasza mnichom średniowiecznym do takiego Podobało się stopnia, że poczęli go nadużywać, pokrywając jego Powagą to, co sami dla podtrzymania przesądów ludzkich wymyślili[2].
