równaną zaś, lub częściową, nazywam taką, której skutek nie daje się zrozumieć przez nią wyłącznie.
2. Mówię, że działamy [czynimy coś], gdy w nas lub poza nami zachodzi coś, czego jesteśmy przyczyną dorównaną, t. j. (według Okr. 1) gdy wynika z naszej natury w nas lub poza nami coś, co przez nią samą daje się zrozumieć jasno i wyraźnie. W przeciwieństwie zaś do tego mówię, że jesteśmy bierni, gdy zachodzi w nas coś lub wynika z naszej natury coś, czego my sami jesteśmy przyczyną tylko częściowo.
3. Przez wzruszenia[1] rozumiem pobudzenia ciała, przez które moc działania tegoż ciała powiększa się albo zmniejsza, podtrzymuje lub wstrzymuje, a zarazem idee tych pobudzeń.
W tym przypadku więc, gdy możemy sami być przyczyną dorównaną takich pobudzeń, rozumiem przez wzruszenie czynność, w przeciwnym razie — bierność.
1. W ciele ludzkim może być wzbudzonych wiele objawów, przez które jego moc działania powiększa się, albo zmniejsza, ale i takich także, przez które jego moc działania ani się nie powiększa, ani się nie zmniejsza.
Wymagalnik, czyli Pewnik ten opiera się na Wymagalniku 1 i Twierdzeniach pomocniczych 5 i 7, podanych za Twierdzeniem 13 Części II.
2. Ciało ludzkie w bierności swej podlegać może wielu zmianom, a tymniemniej zachowywać wrażenia, czyli ślady przedmiotów (o których ob. Wymag. 5 Części II), a zatym też same obrazy (ob. określenie ich w Przypisku do Tw. 17 Części II) rzeczy.
- ↑ Meijer zamiast: „affectum“ czyta: „aftectus“ oczywiście dla uzgodnienia liczby mnogiej. Baensch (285) uważa to za zbyteczne, wskazując na I Def. 5, ale stąd wynika, że i tam należy poprawić. Appuhn przyjmuje poprawkę Meijera.
