pełnym pokoju. Nie jest ten nieprzyjacielem, którego załogę Hircyusz z Klaterny[1] wyrzucił; nie jest nieprzyjacielem, który z orężem w ręku opiera się konsulowi, konsula naznaczonego oblega. Nie są wyrazy nieprzyjacielskie, słowa wojny, które nam dopiero Pansa z listu kollegi odczytał: «Wyrzuciłem załogę, Maternę opanowałem, jazda rozproszona, bitwa stoczona, kilku poległo.» Możeż być większy pokój? Kazano zaciągać wojska po całej Italii, zniesiono uwolnienia od służby; jutro przywdziejem suknie wojskowe; konsul powiedział, że do senatu ze strażą przyjdzie.
Nie jestże to wojna? owszem, taka, jakiej nigdy nie było. W innych wojnach, mianowicie domowych, spór powstawał z nieporozumienia w sprawie publicznej. Sylla, walczył z Sulpicyuszem[2] o moc praw, które przez gwałt postanowione mienił: Cynna z Oktawiuszem[3] o przypuszczenie nowych obywatelów do wotowania: po raz drugi Sylla z Mariuszem i Karbonem[4], chąc obalić panowanie niegodnych, i pomścić się okrutnej śmierci najzacniejszych ludzi. Wszystkich tych wojen przyczyny powstały z ubiegania się partyj o
- ↑ Klaterna, dziś Quaderna, miasto na prawo od drogi Emiliuszowej poniżej Bononii (Bologna).
- ↑ P. Sulpicyusz trybun ludu 88 roku, mając na poparcie swych wniosków 3,000 gladiatorów, przeprowadził naprzód prawo wcielające do trzydziestu pięciu plemion Rzymskich wszystkich Italów, którym po wojnie socyalnej udzielono prawo obywatelstwa. Potem wyjednał u ludu odjęcie dowództwa Sylli w wojnie przeciw Mitrydatowi i oddanie onego Mariuszowi. Sylla będący wtenczas w okolicach miasta Nole w Kampanii, wszedł z wojskiem do Rzymu, Mariusza i jego stronników wypędził, Sulpicyusza wydanego przez niewolnika zamordować kazał. Cic. Brutus, 55, 56. Livius, epitome, 77. Velleius Palerculus, II, 18. Appian, I, 8.
- ↑ Cynna, konsul roku 87, chcąc równie jak Sulpicyusz przypuścić Italów do równego z Rzymiany prawa, podniecał zaburzenia i boje wśród samego Rzymu, zkąd przez kollegę, konsula Oktawiusza, wraz z sześcią trybunami wypędzony. Livius, epitome, 79. Vell. Paterculus, II, 20. Appian, I, 9.
- ↑ Sylla powróciwszy z Azyi roku 83 już po śmierci Mariusza, jednych jego stronników, Norbana, Karbona i innych pobił, drugich, jak Scypiona od wojska opuszczonego, wypędził, młodego Mariusza w Preneste obległ, to miasto zdobył, mieszkańców w pień wyciął, po czem w Rzymie rzeź sprawił, proskrypcyą ogłosił. Livius, epitome, 88, 89. Vell. Paterculus, II, 25-28. Appian, I, 11, 12. Były tedy w przeciągu lat sześciu od 88 do 82 trzy wojny domowe.
