Scypiona Afrykańskiego o śmierci Tyb. Gracha, i otrzymał odpowiedź, iż mu się zdawało, że sprawiedliwie został zabity. Można usprawiedliwić wszystkie tego rodzaju czyny dowodząc, że były potrzebne, albo prawne, albo dozwolone, lub że bez rozmysłu, albo przypadkiem popełnione zostały.
Są także sprawy, w których zachodzi pytanie, jak czyn nazwać, i o to się spierają, jak ja sam mocno spierałem się z Sulpicyuszem w sprawie Norbana. Wyznając po największej części co mi zarzucał, utrzymywałem, że Norbanus nie popełnił przestępstwa uszczerbionego majestatu, a na tym wyrazie, podług prawa Apulejuszowego, cała sprawa zawisła[1].
W sprawach tego rodzaju niektórzy są tego zdania, żeby jasno i krótko określić znaczenie wyrazu, o które zachodzi pytanie. Co mi się zdaje dziecinnem; bo nie trzeba tu naśladować uczonych ludzi, którzy określają znaczenie wyrazów, rozprawiając o rzeczach do swych nauk należących, jak na przykład kiedy zapytują, co to jest sztuka, co prawo, co Rzeczpospolita? Rozum równie jak nauka wymaga tu tak ścisłego i dokładnego określenia wziętego do rozpoznania przedmiotu, iżby w niem nic do dodania, nic do ujęcia nie było.
Owoż w sprawie, o której mówiłem, ani Sulpicyusz ani ja nie podaliśmy takowego określenia, tylko każdy, z nas nad tem się jak najobszerniej rozwodził, co znaczy uczynić ujmę majestatowi. Bo naprzód określenie może ci być często z rąk wydarte przez zganienie jednego niepotrzebnie dodanego lub ujętego wyrazu; powtóre trąci szkołą i ćwiczeniami prawie dziecinnemi; nie może nakoniec wcisnąć się w pojęcie i czucie sędziego, bo mu się wymyka, nim ono pojął.
XXVI. Ale w takich sprawach, w których zachodzi wątpliwość o jakość czynu, zachodzi także często spór z wykładu pisma, z dwuznaczności wyrażeń pochodzący. Bo jeżeli
- ↑ L. Apulejusz Saturninus, trybun ludu, przeprowadził to prawo roku 102. Prawo to karało przestępstwa przeciw majestatowi ludu Rzymskiego, imminutae majestatis, to jest czyniące jakąkolwiek szkodę Rzeczypospolitej. Nazwano tak za cesarstwa przestępstwa przeciw osobie cesarza.
