Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/65

wie najdoskonalszy, którego jako jedynego „mówcę uwielbiam, a który jednak zawsze lekce ważył naukę prawa cywilnego.
 Ale, ponieważ chcieliście poznać moje zdanie, nic nie zamilczę, i, o ile będę mógł, opowiem wam co o każdej rzeczy myślę. Antoniusz posiada niepodobna do uwierzenia, szczególniejsza i prawie niezrównana moc rozumu, tak iż nawet ogołocony ze znajomości prawa, łatwo może innym orężem, jakiego mu jego geniusz dostarcza, bronić się i zasłaniać. Wyjmuję zatem Antoniusza, innych zaś nie waham się potępić naprzód za lenistwo, potem za bezczelność.

 XXXVIII. Kręcić się po Forum, zalegać sady i trybunały pretorów, wtrącać się do spraw o najważniejsze rzeczy, w których często nie o uczynku, ale o słuszności i o prawie spór się toczy, rozpościerać się w sadach stu mężów, gdzie rozpoznają się prawa tyczące się przedawnienia, opieki, pokrewieństwa rodowego i powinowacta, ziem napływowych, dłużników w niewolą dla niemożności uiszczenia się popadłych, niewolników, ścian między domami, okien, rynew przy dachach, testamentów, i innych niezliczonych rzeczy; ośmielić się na to wszystko, kiedy nie wiesz co twoje a co cudze, dla czego kto jest obywatelem lub cudzoziemcem, niewolnikiem lub wolnym człowiekiem, jestto w rzeczy samej nadzwyczajną bezczelnością.
 Jestto także śmieszna zarozumiałość, kiedy wyznajemy, że z małemi statkami postępować nie umiemy, utrzymywać, że statkami o pięciu rzędach wioseł, a nawet większemi kierować potrafimy. Co! Wiedząc, że w najmniejszej umowie dałbyś się oszukać przeciwnikowi, wiedząc że wycisnąłbyś pieczęć na kontrakcie napisanym z krzywdą twego klienta, miałżebym ci poruczyć sprawę wielkiej wagi? Prędzej, zaprawdę, dałbym sternikowi, który wywrócił w porcie łódkę o dwóch wiosłach, kierować na Poncie Euxyńskim statkiem Argonautów.
 Ale jeżeli to nie są małe, ale często najważniejsze sprawy, które się rozsądzają prawem cywilnem, jakie czoło tego obrońcy, który do tych spraw bez żadnej znajomości prawa śmie przystąpić? Jaka sprawa mogła być ważniejsza, jak owego żołnierza, o którego śmierci fałszywa z wojska do domu przyszła