Strona:Filozofija Lucyjusza Anneusza Seneki.pdf/3

Filozofija

Lucyjusza Anneusza Seneki.

Napisał

Dr. Bronisław Kruczkiewicz.

(Odbitka z Sprawozdań akademickich.) Kraków 1875.

---

 Gdy logika spekulacyjna czyli metafizyka stała się jedyną prawie osią, około któréj obracało się główne zadanie filozofii, oświadczyli stanowczo badacze téj umiejętności, że naród italski nie miał filozofii, a zatém nie miało jéj téż pokolenie latyńskie, które pod przewodnictwem społeczeństwa rzymskiego rej wodziło w narodzie italskim. Ztąd poszło, że filozofija rzymska została wtedy w świecie umiejętnym do wysokiego stopnia zaniedbana, a ta obojętność względem niéj jest jeszcze teraz widoczną, chociaż już znika w uprawie filozofii wszechwładne panowanie spekulacyi. Maksymum tego, co filozofowie hołdujący bezwarunkowo przewadze metafizycznéj, przyznają filozofom rzymskim, ogranicza się do komplimentu wątpliwéj wartości, że ci światli ludzie popularyzowali filozofiją starając się, aby zajęła miejsce religii. Z tego téż powodu rzadkie są prace nad rzymskiemi pismami filozoficznemi skierowane ku zbadaniu ich osnowy filozoficznéj; zwykle bowiem zmierzają takie prace do wyjaśnienia ich strony formalnéj lub literackiéj. Lecz jakże pogodzić powyższy sąd o filozofii rzymskiéj z słuszném twierdzeniem tych samych uczonych, że Italczykowie w ogóle, a szczegółowo Latyńczykowie, którzy wydali Rzym, byli bez porównania spirytualniejsi od Greczynów (którzy w każdéj nieomal sprawie tak bardzo byli skłonni do zmysłowości) i potępiali materyjalizm w interesie duchowości. Wszak to samo z siebie wynika, że gdzie panuje spirytualizm, tam téż i filozofija występuje. Istotnie trudno odmówić Rzymianom filozofii, ale ta filozofija tak się różniła od filozofii greckiéj, jak charakter narodowości italskiéj różnił się od charakteru narodowości greckiéj. Albowiem jakkolwiek stara się filozofija dobić się takiej wysokości, aby wynieść się ponad indywidualizm narodowy, to przecież nie udaje się jéj to, a skutkiem tego modyfikuje się każda filozofija wedle istoty narodu, który ją uprawia. Filozofija rzymska mimo swojego spirytualnego charakteru stroniła bezwzględnie od szczeréj abstrakcyi i unikała starannie teoryi, a polegała na rzeczywistym stanie rzeczy i opierała się na dowodach stwierdzonych doświad-