— Czy można tak powiedzieć: żywotność pozostaje dotąd w stanie ukrytym, dopóki czynnik życiowy nie połączy się z materją?
„Tak jest w istocie.“
Całość organów formuje pewnego radzaju mechanizm, który nabiera popędu do działalności, albo w skutek czynności wewnętrznej lub też od pierwiastku żywotnego w nim zawartego. Pierwiastkiem żywotnym jest siła ruchu istot organicznych. Tak samo jak czynnik życiowy nadaje popędy organom, podobnież i one nawzajem rozwijają działalność czynnika życiowego jak się to okazuje przy wywoływaniu cieplika przez tarcie.
68. Śmierć u istot organicznych, w skutek czego następuje?
„Z wycieńczenia organów.“
— Śmierć czy można porównać do ustania ruchu w popsutej maszynie?
„Tak jest, sprężyna musi pęknąć, gdy machina jest źle narządzoną; ciało gdy jest chore, życie z niego ustąpić musi.“
69. Uszkodzenie serca, dla czego prędzej wywołuje śmierć, jak uszkodzenie każdego innego organu?
„Bo serce jest maszyną życia; serce atoli nie jest jedynym organem, uszkodzenie którego sprowadza śmierć, jest ono tylko jednem z głównych kół w mechanizmie zwierzęcym.“
70. W chwili śmierci, co się staje z materją i z pierwiastkiem żywotnym?
„Bezwładna materja rozkłada się, i z niej się tworzą nowe organizmy; pierwiastek zaś żywotny powraca do swej odnośnej massy.“
Pierwiastki martwej organicznej istoty podlegają nowym połączeniom, zkąd powstają nowe istoty; te zaś ostatnie czerpią w źródle powszechnem pierwiastki życia i ruchu, chłoną i przywłaszczają, by je napowrót oddać, gdy życie ustanie.
