a mianowicie w prostszej, lecz podobnej po części, według Hearne’go[1] do mieszkań bobra, budowli szczura piżmowego (Fiber zibethicus). Bobry żyjące pojedynczo w Europie, nie posiadają instynktu budowniczego, lub przynajmniej utraciły go po większej części. Niektóre gatunki szczurów zamieszkują obecnie bardzo często dachy domów[2]2), inne zaś gatunki trzymają się drzew wydrążonych — zboczenie, odpowiadające takowemu jaskółek. Dr. Andrew Smith donosi mi, że hyeny w niezaludnionych jeszcze częściach Afryki Południowej nie przebywają w jaskiniach, jak to ma miejsce w zamieszkałych i więcej przez ludzi niepokojonych okolicach[3]. Niektóre ssące i ptaki zamieszkują zwykle nory, przez inne zwierzęta wygrzebane; gdzie zaś takowych niema, same kopią sobie własne mieszkania[4].
W rodzaju murarka (Osmia) należącym do rodziny pszczołowatych, posiadają nietylko różne gatunki uderzająco różne instynkta, jak to opisał F. Smith[5], lecz osobniki jednego i tego samego gatunku, różnią się pod tym względem niezwykle silnie. Potwierdza to widocznie prawo, niewątpliwie stosujące się do własności cielesnych: że części, które u blisko spokrewnionych gatunków różnią się od siebie w wysokim stopniu, zwykle różnią się też w obrębie tego samego gatunku. Inna pszczoła, miesierka, (Megachile maritima) grzebie sobie, jak mi donosi Mr. Smith, w pobliżu brzegu chodniki na piasczystych pochyłościach, gdy tymczasem w okolicach lesistych świdruje dziury w pniakach drewnianych.
Dotąd rozpatrzyłem niektóre ważniejsze grupy objawów instynktu; pozostają jeszcze jednak niektóre punkty, których tu dotknąć muszę. Przedewszystkiem należy przytoczyć kilka wypadków zmienności, które szczególniej mnie uderzają. Pająk, który stał się ułomnym i nie mógł więcej przygotowywać tkaniny swej, przeszedł z konieczności od dotychczasowego swego sposobu życia do polowania, sposobu zdobywania sobie pokarmu, jak wiadomo, właściwego innemu, wielkiemu działowi pająków[6]. Niektóre owady okazują przy różnych okolicznościach lub w różnych okresach życia dwa różne instynkta: ale oto jeden z nich mógł być zatarty przez dobór naturalny, co musi naturalnie spowodować pozorną naglą przemianę instynktu w porównaniu z odpowiednim instynktem najbliższych krewnych. Tak np. larwa chrząszcza Cionus scrophulariae, skoro żyje na trędowniku (Scrophularia) wydziela lepką masę, przekształcającą się w przezroczysty pęcherz, wewnątrz którego odbywa
- ↑ Hearne’go Podróże, s. 380. Przedstawił on najlepszy opis sposobu życia bobra.
- ↑ L. Jenyns w Linn. Trans. XVI, 166.
- ↑ Często przytaczany fakt, że zające w miejscach otwartych grzebią nory, o ile mi się zdaje, niedostatecznie jest jeszcze stwierdzony (Ann of Nat. Hist. V, 862); czy też nie zamieszkują one wprost dawnej nory króliczej?
- ↑ Zoology of the Voyage of the Beagle, Mammalia, s. 90.
- ↑ Catalogue of British Hymenoptera 1855, s. 158.
- ↑ P. Huber in Mèm. Soc. Phys. de Genève X, 33.
