Przejdź do zawartości

Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/359

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.
DZIAŁ CZWARTY.
Wytwarzanie wartości dodatkowej względnej.

Rozdział dziesiąty.
POJĘCIE WARTOŚCI DODATKOWEJ WZGLĘDNEJ.

Część dnia roboczego, podczas której wytwarzany jest tylko równoważnik wartości siły roboczej, opłaconej przez kapitał, uważaliśmy dotychczas za wielkość stałą; i tak jest w rzeczy samej przy danych warunkach produkcji, na danym szczeblu ekonomicznego rozwoju społeczeństwa. Ponad ten swój niezbędny czas pracy robotnik mógł pracować 2, 3, 4, 6 i t. d. godzin. Od wielkości tego przedłużenia zależały stopa wartości dodatkowej i długość dnia roboczego. Jeżeli niezbędny czas pracy był wielkością stałą, to natomiast całkowity dzień roboczy był wielkością zmienną. Biorę teraz dzień roboczy, którego wielkość i którego podział na pracę niezbędną i na pracę dodatkową są dane.

Niechaj prosta ac wyobraża naprzykład dwunastogodzinny dzień roboczy, odcinek ab — 10 godzin pracy niezbędnej, odcinek bc — 2 godziny pracy dodatkowej. Otóż w jaki sposób można powiększyć wytwarzanie wartości dodatkowej, czyli przedłużyć pracę dodatkową, bez dalszego przedłużania lub niezależnie od dalszego przedłużania prostej ac?