(charakter narodu, jego tradycje polityczne i historyczne, kulturę, mentalność), a zwłaszcza przez swoisty „duch narodu” zamieszkującego dany obszar[1].
Uznanie elementów kulturowo-psychologicznych za istotny komponent koncepcji geopolitycznych przyczyniło się do rozwoju tzw. geopolityki krytycznej, zakładającej, iż ważnym elementem rozważań prowadzonych w ramach geopolityki powinno być poddanie krytycznej analizie koncepcji wypracowanych przez geopolitykę „naukową”. Analiza krytyczna polegałaby na identyfikowaniu źródeł koncepcji geopolitycznych i umiejscawianiu ich w przestrzeni określonej przez tradycję, kulturę i historyczne doświadczenia, gdyż uznaje się, iż „wiedza” geopolityczna jest wiedzą społecznie wytworzoną przez określoną zbiorowość; odzwierciedla ona specyficzne warunki danego momentu historycznego oraz związane z nim niepokoje i interesy podmiotu. Geopolityczne koncepcje traktuje się tutaj nie jako sposób konceptualizowania przestrzeni ale jako praktykę kulturową, służącą do wytworzenia i narzucenia swoistego obrazu świata. Jest to więc próba analizy „wyobrażeń przestrzennych” danego podmiotu w ich kontekście kulturowym, strukturalnym i historycznym. Przedmiotem analizy staje się dyskurs publiczny i dominujące w nim motywy, stereotypy, kody geopolityczne i wyobrażenia przestrzenne. Bada się proces „mapowania” (ang. mapping), czyli wytwarzania przez podmiot swoistego obrazu świata i przestrzeni. Uznaje się, iż analiza geopolityczna powinna wyjść do zrozumienia wyobrażeń przestrzennych badanego podmiotu, gdyż stanowią one ważny element kształtowania się jego aktywności[2]. Powinna zatem badać powstawanie tzw. map poznawczych (cognitive mapping), czyli procesy, dzięki którym ludzie zdobywają, kodują, magazynują, przywołują z pamięci informację o środowisku przestrzennym i posługują się nią[3].
W tak rozumianej geopolityce wykorzystuje się metody badawcze z zakresu socjologii humanistycznej i psychologii, nawiązując do diltheyowskiej i weberowskiej koncepcji „rozumienia” jako podstawowej metody badawczej dla nauk społecznych. Przyjęcie paradygmatu socjologii humanistycznej i założenia, iż podmioty działające w środowisku społecznym funkcjonują odpowiednio do tego, jak pojmują i interpretują sytuację, w której się znalazły, pozwala na dostrzeżenie, iż wzorce kulturowe, systemy wartości, wzory zachowań kształtowane przez historię, tradycję, doświadczenia wyniesione z interakcji z innymi podmiotami także podlegają swoistej interpretacji w zależności od kontekstu zewnętrznego. Refleksja badawcza nad światem subiektywnych wyobrażeń ma
