stwo, a przez Wisłę przewóz bezpłatny, bez złożenia cła i przewoźnego. Klasztor stanął na miejscu zamieszkanem przez tubylcow, po części, sam wierzchołek góry był prawdopodobnie niezamieszkały, gdyż Słowianie chaty swoje najchętniej stawiali pod górami.
Kościół Dominikanów, jak dzisiaj stoi, nie powstał w latach zakładania klasztoru, lecz dopiero za czasów krzyżackich. Jedynie presbyterjum wraz z sklepieniem zdaje się być ukończone w wieku trzynastym, na co wskazuje odmienny sposób wiązania cegieł w murze presbyterjum. Główną nawę zbudowano dopiero za czasów krzyżackich i to nieco ukośnie do osi presbyterjum, zaś portal głowny znajduje się nie w osi nawy, lecz nieco z boku w osi presbyterjum, by nie raziło wchodzącego. Ciekawe to załamanie osi tłómaczymy tem, że Zakon, wziąwszy Tczew w posiadanie, zajął Dominikanom część terenu, wykreśliwszy granicę tuż przy samem presbyterjum tak, że dalsza budowa musiała się załamać. Podobne ułożenie obu osi do siebie znajduje się w kościele ewengelickim w Chełmnie — dawniejszym dominikańskim. Sklepienie nad główną nawą pochodzi z czasów po r. 1577.
∗
∗ ∗ |
Zanim pójdziemy dalej, zatrzymamy się nieco nad opisem ustroju kościelnego wogóle, a kościoła parafjalnego w szczególności. Parafja tczewska jest bardzo dawną, bo sięga pono początków wieku dwunastego, a według badań ks. Kujota, wydzieloną została z parafji gorzędziejskiej w czasie, kiedy książę panujący był jeszcze bezpośrednim właścicielem osad, z których parafja się składa, a żadna w posiadaniu szlachty się nie znajdowała. O ile dziś wiedzieć można, były osady Knibawa, Bałdowo i Rokitki zawsze w ręku szlachty, a ponieważ w owych czasach fundatorowie kościołów — zakony, książęta i dziedzice — budowali kościoły tylko dla swoich ludzi, pewnem jest, że kościoła tczewskiego nie budowali mieszczanie osadzeni przez Sambora, ani Sambor sam, do którego Bałdowo bezpośrednio nie należało, co przemawia za dawnością parafji.
Młodszym od parafji jest kościół sam pod wezwaniem św. Krzyża, którego dolna część wieży oraz głównej nawy pochodzi z początków 13 wieku. Jest to razem z kościołem parafjalnym w Pucku najstarsza pamiątka budownictwa pomorskiego. Zanim zbudowano kościół murowany, posiadała parafja, jak wyżej wspomnieliśmy, mały kościółek drewniany, który mógł się podczas napadu Prusaków w r. 1224 spalić. Tutejsze księgi kościelne z r. 1746 podają jako rok zbudowania kościoła rok 1226. Chociaż dokumentem żadnym twierdzenia tego poprzeć nie możemy, uważamy po tem, cośmy wyżej o dawności powiedzieli, rok ten za prawdopodobny. Pierwszym historycznym proboszczem tczewskim był ks. Jan. Kościół nie został, jak wspomniałem, zbudowany odrazu podług
