użyciem wszystkich sił odpędzili. Oni i ten dawny cień traktatu zawartego z Marcyuszem mieli zawsze za bezpieczniejszy nad wszelką twierdzę, i uważali się najściślej z nami złączeni drugim traktatem Katula, potwierdzonym przez senat. Nakoniec, idąc za przykładem Herkulesa, który wziął ich miasto za kres swych prac i podróży, przodkowie nasi chcieli żeby mury, świątynie, okolice Gadesu były granicą państwa i imienia Rzymskiego. Wzywają Gadytanie na świadków naszych zmarłych wodzów, ale których pamięć i sława jest nieśmiertelna, Scypionów, Brutusa, Horacyusza, Kassiusza, Metellów[1], i obecnego tu Kn. Pompejusza, którego, zdała od ich miasta ciężką i uporczywą wojnę wiodącego, pieniędzmi i żywnością zapomogli, i teraz lud Rzymski, który w niedostatku żywności, jak się to często im zdarzało, dostarczonem zbożem zasilili, biorą za świadka, że obstają przy swojem prawie, ażeby oni sami i ich synowie, jeżeli jaki męztwem się odznaczy, w naszych obozach, w namiocie naszych wodzów, pod naszemi chorągwiami, w szeregach wojska naszego miejsce mieli, i po tych stopniach do prawa obywatelstwa postępować mogli.
XVIII. Jeżeli Afrykanom, Sardom, Hiszpanom, odjęciem gruntów i nałożeniem daniny ukaranym, wolno drogą zasług dostąpić obywatelstwa, a Gadytanom, usługami, dawaemi wspomnieniami, wiernością, podjętemi dla nas niebezpieczeństwy, zawartym z nimi traktatem, ściśle z nami złączonym, toż samo nie wolno, to rozumieć będą że nie są naszymi sprzymierzeńcami, lecz żeśmy na nich nałożyli najuciążliwsze prawa. Że nie zmyślam, sędziowie, tego co
- ↑ Decymus Juniusz Brutus. Livius, epitome, 55, 56. — Ponieważ żaden Horacyusz nie walczył w Hiszpanii, jedni radzą postawić na jego miejsce Porcyusza, dla tego że stary Kato Porcyusz tam wojował. Livius, XXXIV, 8-20. Plutarch, Cato, 15, 16. Appian, Hisp. Drudzy chcą mieć na jego miejscu Flakka, Appian, Hisp. — Zamiast Kassiusza Garatoni radzi czytać P. Krassa, ojca tryumwira, który roku 98 z :uzytanów wiódł tryumf, bo o Kassiusza nie słychać także w wojnach Hiszpańskich. Możnaby także położyć na jego miejsce Gracha, ojca Grachów, który zwodził boje w Hiszpanii, gdzie czterykroć Celtyberów pokonał, trzysta ich miasteczek zburzył, za co tryumf odbył. Appian, Hisp. Livius, XLI, 7. — Z Metellów, jeden Macedoński, miasto Kontrebią na granicy Celtyberyi opanował. Vell. Paterculus, II, 5. Livius, epitome, 58. Drugi Metellus Pius wraz z Pompejuszem przeciw Sertoriuszowi walczył. Plutarch, Pompeius, 16-18; Sertorius, 13 i następne.
