Strona:PL Linde - Słownik języka polskiego 1855 vol 1.djvu/524

580 CZUĆ.  CZUĆ.
ostre, gładkie, co miękkie, twarde, suche, ciepłe abo zimne. Wejch. An. 188. Czucie jest rozkosz albo ukontentowanie, boleść albo przykrość, od wzruszenia zmysłów pochodzące. Boh. Djab. 30. — Wewnętrznie; w duszy czuć, wzruszonym być, moraln. innerlich empfiiltbcit, füllen. Czuj sam dobrze twą nędzę i my będziem czuli, Jak ten, najukochańszej co płakał Urszuli (Jan Kochanowski). Dmoch. Szt. R. 18. Coś tam w sercu czuję ku tobie. Teat. 53, b. 59. Gdy miłość równe czucie dwom osobom daje, Za coż ten jeden płaci, a drugi przedaje? Hul. Ow. 69. §. Węchem czuć, czuć, woniać, durch den Geruch empfinden, riechen, (Öfterr. fdjmctfen). Mam katar i nic złego ni dobrego węchem nie czuję. Jabł Ez. A. 2. Czuję tu zapach rozmarynu. Teat. 55, b. 39. Uszy mają a nie usłyszą, nozdrza mają, a woni czuć nie będą. 1 Leop. Ps. 113, 6. Nie czuję w Warszawie wonności tytuniu, który Sułtan w Stambule ciągnie; niechby zaś pod nos zakurzył, wnet uczułbym. Boh. Dyab. 39. Kiedybyście wy czuli ten cuch, którym ja czuła, gdy ze mną mówiła, zrzucilibyście ją. Wys. Kat. 180. Swoje maszczą dłonie, Tylko aby Sabejskie od nich czuto wonie. Kochow. Fr. 12. Czuć od niego. Oss. Wyr. (śmierdzi). Czuć mu z ust. ib. (e§ гісфі tjmt mt§ bem ïïîunbe, cf. słychać). Daleko żyr orłowie, dalej sępi czują. Pot. Arg. 514. (nńttent). Kot, gdy myszkę czuje, cicho się do niej kradnie. Teat. 55, e. І4. — Fig. Czułam ich przez skórę. ib. 55, e. 38. Wilk jeden, wielki łapikura, Gdy szedł, na milę wkoło czuć go było frantem. Zab. 13, 280. Treb. Czuć z daleka tchórza. Oss. Wyr. (poznać bojaźliwego po minie). Czuć zaraz co śmierdzi, ib. (łotr, niepoczciwemu z oczu patrzy). Wilk głodny krąży, kędy owce czuje. Paszk. Dz. 15. (miarkuje, zwącha, roittertt, ttterfett). Póki w mieszku twym co czują, Póty cię wszyscy szanują. Cn. Ad. 886. Ten dziś najnieszczęśliwszy, co u niego pieniądze czują. Zab. 13, 200. Czuje wilka wżycie. Rys. Ad. 8. (miarkuje coś). Tam ludzie, gdy chmurę czują, po ścianach szkarłatne sukno rozwieszają. Paszk. Dz. 8. Starzy bliższą czują śmierć nad szyją. Prot. Kont. D. 3, b. — Czuć o czym, zwąchać czego, pomiarkować, etœrtê wittern, fpü= ICH. Czując pan u popa o groszach, posłał nań. Petr. Ek. 43. Poborcy gdzie czuli o ludziach majętnych, łupili ich z majętności. Budn. Ap. 90. Bolesław syna Hinka pojmał, że czuł u jego ojca o pieniądzach. Biel. Kr. 144. Swój skarb straciwszy Nero, na łup się wdał, gdzie czuł o bogatym. Stryjk. 59. Czuć, baczyć, uważać, poważać, liemerfeit, betonten, erwägen. Nad ludźmi wielcy królowie panują, Jednak nad sobą niechaj boga czują. Petr. Hor. 2. D. 2. Miła wolność, ale kiedy się z posłuszeństwem zgadza, i zwierzchność nad sobą czuje. Falib. Dis. O. §. Czuć do siebie, czuć na się, w sobie postrzedz i uważać, znać się do czego, [іф bewufft feçtt, alt Щ malmtelłmeit. Ale nie mniej i konie do siebie to czują, Ze w złocie, że i złote wędzidło smakują. Tward. Mise. 143. Harda Netta, iż gładkość swą do siebie czuje. J. Kochan. Fr. 65. Jest kto, co na się nie czuje nic złego, Ni miecza, ni strzał nie trzeba z sajdakiem Nosić za takiem. Petr. Hor. D. 3. b. (integer vitae). Znaczny to pan, ale czuje i nad miarę, iż jest dostatnim. Kras. Podst. 2, 169. £. Czuć, czułym być, czułość mieć, łatw’o być poruszonym, empftnbfatit fei)tt, einpftttbeit, fêmpfmbuitg Imben. Czym szczuplejszy jest pręt poprzeczny w szalkach, tym bardziej czują. Kruml Chy. 62. — II. Czuć nijak, nied., czuwać, nie spać, гоафсп, піфі |ф1а?еп; Boh. bdjti, bdél, bdjm, bdjwam, (cf. budzić), Slovac. bdjti; Bosn. bditti; Bag. bditti, bdénje; Croat. zkoznuvati, zkoznujem, sztrâsim; Ross. бд-ьть, бодрствовать; Eccl. ЕІ1дЪТН) бдити, бдю, побдѣти, безъ сна время проводить, не спать. Spisz Wc Pan, czyli też czujesz! Teat. 6, 38. Jest siła tych, którzy czują i nie śpią całej nocy, w karty grając. Dambr. 548. 1 Leop. 1 Thess. 5, 10. Gdyby wiedział, której — by godziny miał przyjść złodziej, pewnieby czuł. Rej. Post. Mmrn 4. Czujmy, spać się już nie godzi. Groch. W. 53. — Sen mi przypadł taki, iż ani spałem, ani też czułem cale. Sk. Zyw. 408. Czujcie, a bądźcie zawzdy gotowi. Rej. Post. LII. 6. Patrz, abyś tego, coś sobie czuciem dostał, spaniem nie stracił. Sk. Zyw. 2, 13. §. Wartować, pilnować, strzedz, тяфеп, Ьегоафеп, ЗВафе galten, auf ber Жафе fei)tt. Każda rota po rnurze zbrojna nie spiąć czuje. A. Kochan. Jer. 245. Stróżowie w bramach ustawicznie czują. Prot. Jat. 12. Czucie, vigilia, straż nocna, bte 5?аф1гоафе, bie ЭВафе. Przyszło czucie jutrzenne. 1 Leop. Ex. 14. — Czuć o czym, na pieczy co mieć, strzedz czego pilnie, etwaś Ьетафеп, bewahren, beptfjen, forgfalttg tu 3M)t neunten. Ty o mnie na wszelki czas czujesz. Ryb. Ps. 117. Czujcie z pilnością o powierzonych wam owieczkach. Smotr. Lam. 8. Przestrzeżono Trojnatę, aby o sobie czuł. Stryjk. 288. (aby się strzegł, aby się miał na ostrożności, er füllte auf feiner §utÇ fetjn). Zetrzyj sen z oczu, a czuj w czas o sobie. J. Kochan. Dz. 237. Czuć w czym, bacznym być, aufmerffaut femt, worauf аф= ten. Rodzice niechaj czują w tym, aby dzieci swych z młodości nie rozpuszczali. Gliczn. Wych. E. 6. — Czuć o sobie, chodzić koło siebie, zabiegać, fur (іф forgen, für |’іф um roaê OernÜM femt. Iż o sobie czuł X. Zebrzydowski, przez wojewodę Wileńskiego czyniąc staranie, przeto dano mu biskupstwo Krakowskie. Gorn. Dz. 38. — III. CZUĆ SIĘ zaimk., czując przy sobie być, przytomnym sobie być czując, czułość mieć z przytomnością, ©efufyl Çabeit, [іф ftiljlen, be? ©efübl (ßmpftubung) feçit. Była w zachwyceniu; wołano na nie, a ona się nie czuła; przybiegły i inne siostry, a ona przedsię nie czuła. Sk. Zyw. 113. Zdumiała będąc, nie wiedziała co czynić, a ledwie się czuła, gdzie stoi. Sk. Żyw. 2. 198. Z onego dziwu ledwie co się czuje. P. Kochan. Jer. 256. Nie czuje się z radości. Teat. 54, 87. Eccl. невѣдвтися. Jeśli się dobrze czuję, Więcej cię nad się miłuję. Groch. W. 386. — Czuć się na mocy, na siłach, na pieniądzach, czuć do siebie żeś mocny, silny, pieniężny, |іф k« Straften füllen, feine Straft füllen. Czuje się po siłach, i zna dobrze, że brzemię to udźwignąć może. Pilch. Sen. list. 2, 175. §. Czuć się w czym; do czego; czuć się = czuć co do siebie, znać się do czego, {іф benmfft fet}u, an f{$ fpfireit, рф getroffen ftitben. Kto się nie czuje, niech się nie frasuje, A kto się czuje, niech się poprawuje. Rys. Ad. 28. Kto się sam w czym-