szego zniszczenia nie wyrządziłby car turecki i chan... obawiać się, aby nie wybuchła wojna chłopska, ne sit helium servile“[1].
Król przez komisarza swego starał się uspokoić Kozaków, upewniając, że jak dotąd nie doznawali ucisku religijnego, tak też nie doznają go na przyszłość; o zatwierdzeniu władyków przemilczał roztropnie.
Tymczasem kwestya ta stawała się palącą. Kozacy uratowali Polskę i chrześcijaństwo pod Chocimem, bez nich przegrana była niezawodna, bo i z nimi wygrana była niesłychanie trudna. Należała im się nagroda, oni w nagrodę żądali zatwierdzenia swych władyków, wolności zupełnej dla starodawnej swej cerkwi. Jakże im tego odmówić? Przyznawszy zaś, w co się obróci unia i zamierzona przez nią jedność polityczna rzpltej? Opinia publiczna katolickiej Polski oświadczyła się za kozactwem, obawiano się „wojny chłopskiej“, zniszczenia latyfundyj „królików ukrainnych“, zawichrzenia całej rzpltej; hołdowali tej opinii nawet tak dzielni unii obrońcy, jak kanclerz Lew Sapieha. Biskupi łacińscy z prymasem Gębickim na czele, zawsze obojętni dla unii, teraz mówili głośno o jej zupełnem zniesieniu; unici niech przejdą na łaciński obrządek, dysunici powoli pojedynczemi rodzinami, nie napierani przez nikogo uczynią to samo, a tymczasem dla miłego spokoju zatwierdzić im ich władyków Rzym nawet zapatrywał się podobnie: „My — powiada instrukcya kard. sekret, stanu Ludovisio, dana nuncyuszowi Janowi Lancelotti 1622 r. — cośmy nic innego nie założyli sobie, tylko zbawienie dusz, mało dbamy o to, czy dysunici zostaną łacinnikami czy unitami“[2]. Król wszelako zdecydowany był nie zatwierdzić schizmatyckiej hierarchii, nie nakłaniać unitów do przyjęcia łacińskiego obrządku, ale po dawnemu bronić unii a szukać innych sposobów uspokojenia umysłów.
Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce T. 2.djvu/84
Ta strona została przepisana.
