że nikt zgoła nie może mieć słusznej przyczyny brania męża przeciw ojczyźnie. Ale nie mam nic do mówienia o Cezarze. Ty pewnie wyznać musisz, że cała przyczyna tej zgubnej wojny w tobie się znajdowała.
O! nieszczęśliwy, jeśli wiesz, nieszczęśliwszy, jeśli nie wiesz, że będzie zapisane w dziejach, podane pamięci, przekazane najodleglejszej potomności, że konsulowie byli wygnani z Italii, a z nimi Kn. Pompejusz, światło i ozdoba państwa Rzymskiego, że wszyscy mężowie konsularni, którym zdrowie pozwalało dzielić ich klęskę i ucieczkę, że pretorowie, dawni pretorowie, trybuni ludu, większa część senatu, wszystka młodzież, słowem cała Rzeczpospolita wyruszona z swych siedlisk i wygnana została! Jako w nasionach jest zarodek drzew i roślin, tak i ty byłeś nasieniem tej opłakanej wojny. Bolejecie, senatorowie, nad stratę trzech wojsk Rzymskich: Antoniusz był ich straty przyczyną. Żałujecie najdostojniejszych obywatelów: wydarł ich wam Antoniusz. Powaga tego stanu zdeptana: podeptał ją Antoniusz. Wszystkie nakoniec nieszczęścia, któreśmy potem widzieli (a jakich nie widzieliśmy?), jeśli dobrze rozumować będziem, winniśmy jednemu tylko Antoniuszowi. Czem była Helena dla Trojan, tem on był dla tej Rzeczypospolitej, przyczynę wojny, zguby i upadku. Reszta jego trybunatu początkom podobna: wszystkiego dokazał co senat osądził za szkodliwe całości Rzeczypospolitej. Ale zobaczcie jak w samej zbrodni miarę przebrał.
XXIII. Przywołał z wygnania wielu nieszczęśliwych, ale między nimi o stryju[1] ani wzmianki. Jeżeli był surowym, czemu nie dla wszystkich? litościwym, czemu nie ku swoim? Ale pomijam innych, Licyniusza Dentykulę, skazanego za kosterstwo, spółkosterę swego, przywołał, jak gdyby grać ze skazanym nie wolno było; ale w rzeczy samej że chciał tym sposobem uiścić mu się z tego, co był do niego przegrał. Jaką dałeś przyczynę ludowi Rzymskiemu, dla której potrzeba było koniecznie Licyniusza przywołać? może tę, że zaocznie
- ↑ K. Antoniusz, towarzysz Cycerona w konsulacie, skazany został na wygnanie za zdzierstwa w Macedonii. Obacz mowę za Celiuszem Rufem, 31.
Ale Plutarch, Antonius, 7, powiada, że Cezar posunąwszy się tak daleko, gdyby nie miał tej pozornej przyczyny, znalazłby inną dla dokonania rozpoczętego dzieła, i że niesłusznie Cycero w tej drugiej Filippice nazywa Antoniusza Heleną, która była przyczyną wojny Trojańskiej.
