Strona:Dzieła M. T. Cycerona tłum. Rykaczewski t. 6 Pisma krasomówcze.djvu/172

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.

a co innego kto powie. Śmieje się wtenczas słuchacz z własnego błędy. Jeżeli jeszcze domiesza się do tego jaki wyraz dwuznaczny, śmieszność tym zabawinejszą się staje. I tak u Newiusza zdaje się być litościwym ten człowiek, który widząc prowadzonego biedaka, którego jako niewolnika za dług przysądzono, zapytał: „Za ile go przysądzono?“ Za tysiąc sestercyów.“ Gdyby tylko powiedział: „Prowadź go sobie,“ byłaby śmieszność pochodząca z niespodziewanej odpowiedzi. Ale że dodał: „Nic więcej; prowadź go sobie,“ przybył drugi rodzaj śmieszności pochodzący z dwuznacznego słowa, przez co ta odpowiedź stała się, zdaniem mojem, bardzo dowcipną[1].
 To się wtenczas najpiękniej wydaje, kiedy w sprzeczce chwytamy wyraz, którym przeciwnik nas zaczepił, i nim jakby pociskiem jego samego ranimy, jak Katulus Filippa[2].
 Ale że jest wiele rodzajów dwuznaczności, nie wchodząc w szczegóły subtelnych prawideł powiemy tylko, że trzeba łowić słowa, unikać zimnych żartów i nie szukać ich daleko, żeby się wyszukanemi i naciąganemi nie wydały. Przy takich ostrożnościach wiele dowcipnie powiemy.

 Drugi rodzaj śmieszności pochodzi z odmiany jednej litery wyrazu, co Grecy paronomasia zowią. Tak raz Kato przemienił Nobilior na mobilior[3]. Kiedy jednego razu rzekł do kogoś: Eamus deambulatum, a ten mu odpowiedział: Quid opus

  1. ↑ W pierwiastkach Rzeczypospolitej Rzymskiej surowe było prawo na dłużników nie mogących się uiścić. Przysądzano ich podług prawa XII Tablic wierzycielowi za niewolników. Pierwsze pytanie zdaje się pochodzie od litościwego człowieka, który myśli wykupić z niewoli dłużnika. Ale gdy mu cenę powiedziano, omylił oczekiwanie odpowiedzią: ducas licet, prowadź go sobie, przez co okazał, że chciał tylko zaspokoić swą ciekawość. Dodane wyrazy, nihil addo, mogą znaczyć, nie mam nic więcej do powiedzenia, albo, nie mam nic więcej do dodania do tej summy, i ta dwuznaczność powiększa śmieczność; bo ten człowiek wydający się zrazu litościwym, dał przez to do zrozumienia, że ten za niewolnika przysądzony dłużnik nie wart był nawet tych pieniędzy. — Kn. Newiusz, poeta komiczny, żył na lat 200 przed Chr.
  2. ↑ Obacz rozdział 54.
  3. ↑ M. Fulwiusz Nobilior, konsul roku 189, i historyk, został oskarżony przez Katona o ubieganie się o łaskę ludu. Mobilior, znaczy płochy, lekkomyślny.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:Dzieła_M._T._Cycerona_tłum._Rykaczewski_t._6_Pisma_krasomówcze.djvu/172&oldid=3597198”